Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συζήτησε διαδικτυακά με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Fairfax Financial Holdings, Prem Watsa, στο πλαίσιο του συνεδρίου «Reinventing Greece through Investments in Innovation», που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών. Τη συζήτηση συντόνισε ο Μάρκος Βερέμης εκτελεστικός Πρόεδρος της Upstream και Partner στην BigPi Venture Capital.
Ακολουθούν οι παρεμβάσεις και απαντήσεις του Πρωθυπουργού (σε ανεπίσημη μετάφραση από τα αγγλικά):
Ερωτηθείς από τον Prem Watsa για τους λόγους για τους οποίους ασχολήθηκε με την πολιτική παρά τη σταδιοδρομία του στον ιδιωτικό τομέα ο Πρωθυπουργός είπε:
Ευχαριστώ, Μάρκο Βερέμη, για την πρόσκληση. Σε ευχαριστώ Prem Watsa για τα καλά σου λόγια. Θα ήθελα να συγχαρώ πρώτα απ’ όλα τον Μάρκο για την πρωτοβουλία «Innovative Greeks». Είναι μια φανταστική πλατφόρμα όπου μπορούν να «συναντηθούν» πολύ ταλαντούχοι Έλληνες από όλο τον κόσμο. Και, από τη δική μου πλευρά, αποτελεί μία εξαιρετική ευκαιρία ώστε να τους παρουσιάσω τα επιχειρήματα υπέρ της μόνιμης επιστροφής τους στην πατρίδα, επειδή τα πράγματα έχουν όντως αλλάξει.
Ευχαριστώ, Prem, που συνέχισες να πιστεύεις στην Ελλάδα σε μια πολύ δύσκολη περίοδο. Ίσως η επένδυση στην Ελλάδα είναι τώρα κάτι προφανές για παγκόσμιους χρηματοοικονομικούς επενδυτές όπως εσείς. Αλλά εσύ Prem δεν έχασες ποτέ την πίστη σου κατά τις πολύ δύσκολες περιόδους το 2015, το 2016, όταν η χώρα βρέθηκε πολύ κοντά στην πλήρη οικονομική κατάρρευση.
Δεν είναι δεδομένο όμως ότι μία χώρα -για να επιστρέψω σε αυτό που ανέφερε ο Μάρκος- θα ανακάμψει. Όπως γνωρίζετε υπάρχουν χώρες που ουσιαστικά περνούν από τη μία κρίση στην άλλη -δεν χρειάζεται να αναφερθώ σε συγκεκριμένα παραδείγματα- χώρες όπου τα πράγματα χειροτερεύουν συστηματικά.
Πιστεύω ότι στην Ελλάδα άλλαξε η αντίληψη των πολιτών ως αποτέλεσμα της κρίσης και ταυτόχρονα μία κυβέρνηση μπόρεσε να καθοδηγήσει τη χώρα προς τη σωστή κατεύθυνση, με σαφήνεια και ξεκάθαρη αντίληψη της αποστολής που πρέπει να εκπληρωθεί.
Για να απαντήσω ευθέως στην ερώτησή σου, Prem, δεν θα μπορούσα να φανταστώ οτιδήποτε πιο συναρπαστικό από αυτό που κάνω τώρα. Ενέχει μεγάλες προκλήσεις, ασφαλώς, αλλά έχουμε την ευκαιρία πραγματικά να θέσουμε την Ελλάδα σε μία εντελώς διαφορετική τροχιά για μία περίοδο που θα διαρκέσει μία ολόκληρη γενιά.
Και δεν θέλουμε αυτές οι αλλαγές -για να δανειστώ έναν όρο που χρησιμοποίησε ο Μάρκος- να είναι συγκυριακές. Θέλουμε πραγματικά να θέσουμε τα θεμέλια για ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, για μία ριζική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο διοικείται η χώρα, για έναν αληθινό ψηφιακό μετασχηματισμό, για μία πράσινη μετάβαση, για μια χώρα που είναι πραγματικά καινοτόμος, στηρίζει την επιχειρηματικότητα και είναι πρωταγωνίστρια στο πεδίο της νέας ψηφιακής οικονομίας.
Έχουμε λοιπόν πολύ τολμηρές φιλοδοξίες. Πιστεύω ότι πρέπει να θέτεις ψηλά τον πήχη των φιλοδοξιών για να πετύχεις τους στόχους σου. Αλλά είμαστε τυχεροί που διαθέτουμε μία εξαιρετική ομάδα και μας χαροποιεί ότι έχουμε κινητοποιήσει πολλές δημιουργικές δυνάμεις στην Ελλάδα. Και αυτό γιατί ουσιαστικά οι αλλαγές δεν γίνονται πράξη μόνο από την κορυφή της πυραμίδας προς τη βάση, αλλά και από τη βάση προς τα πάνω. Εμείς είμαστε καταλύτες, δουλειά μας ουσιαστικά είναι να απελευθερώσουμε τη θετική ενέργεια που πάντα γνωρίζαμε ότι υπάρχει στην Ελλάδα.
Όταν μιλούσαμε με ανθρώπους που ζουν εκτός Ελλάδος, πάντα καλούμασταν να απαντήσουμε στο ίδιο ερώτημα: «γιατί, ενώ μπορώ να κάνω σπουδαία πράγματα εκτός Ελλάδος, δεν μπορούμε να ευδοκιμήσουμε και να ευημερήσουμε στην Ελλάδα; Αυτό ακριβώς είναι που θέλουμε να αντιμετωπίσουμε. Και νομίζω ότι για πρώτη φορά εδώ και πολύ καιρό οι πολίτες έχουν την αίσθηση ότι πραγματικά μπορούν να εκπληρώσουν τα όνειρα και τις φιλοδοξίες τους στην Ελλάδα, να έχουν οικονομικά οφέλη -ανεξαρτητως αν μιλάμε για επενδυτές ή εργαζόμενους- και να συνεισφέρουν στη συνολική ευημερία και κοινωνική συνοχή της χώρας.
Ερωτηθείς από το Μάρκο Βερέμη γιατί οι Έλληνες που έφυγαν από τη χώρα θα πρέπει να επιστρέψουν και ποια θα ήταν τα υπέρ και τα κατά μιας τέτοιας απόφασης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε:
Υποθέτω ότι όλοι έχουμε βιώσει αυτή τη διαδικασία. Ήταν μια διαδρομή που βίωσα κι εγώ προσωπικά. Θυμάμαι ότι όταν επέστρεψα το 1997, επέστρεψα γιατί ήθελα να επιστρέψω στην πατρίδα μου. Χρειαζόμουν, όμως, και μία καλή δουλειά και κατάφερα να βρω μια καλή δουλειά με ελαφρώς χαμηλότερο μισθό συγκριτικά με αυτόν που λάμβανα στο εξωτερικό. Και την εποχή εκείνη πίστευα ότι η χώρα είχε σε γενικές γραμμές τις δυνατότητες να κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση. Κι έτσι πίστευα ότι θα μπορούσα να χτίσω την επαγγελματική μου σταδιοδρομία στην Ελλάδα.
Οπότε, πιστεύω ότι ο πρώτος λόγος επιστροφής από το εξωτερικό, ειδικά σε ό,τι αφορά ανθρώπους που έχουν ήδη στο εξωτερικό μια επιτυχημένη καριέρα, είναι οι καλές θέσεις εργασίας. Και αναφέρομαι και στις επιχειρηματικές δραστηριότητες, νομίζω ότι για αυτό το σημείο Μάρκο θα μπορούσες εσύ να πεις περισσότερα πράγματα από ό,τι εγώ, σχετικά με τα τεκταινόμενα στο πεδίο της επιχειρηματικότητας. Έχει σημειωθεί μια έκρηξη επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για ένα πραγματικά πολύ δυναμικό επιχειρηματικό οικοσύστημα. Όπως γνωρίζετε στη χώρα καταγράφονται πρωτοφανείς αποτιμήσεις ιδιωτικών εταιρειών, ενώ αναδύεται στην Ελλάδα πραγματικά η αίσθηση μίας κουλτούρας νεοφυών επιχειρήσεων.
Από την άλλη, εάν θέλει κανείς να επιστρέψει στη χώρα ως μισθωτός, έχουμε καταστήσει κι αυτή την προοπτική πιο ελκυστική, καθώς μειώσαμε τους φόρους, καταργήσαμε την εισφορά αλληλεγγύης, μειώσαμε τις ασφαλιστικές εισφορές για τους εργαζόμενους. Άρα, το καθαρό εισόδημα είναι πλέον σαφώς υψηλότερο από ό,τι πριν από δύο χρόνια.
Επιπλέον, εάν μεταφέρει κανείς τη φορολογική του έδρα στην Ελλάδα, είτε είναι Έλληνας είτε όχι, και έρθει στην Ελλάδα για πέντε χρόνια, θα έχει 50% μείωση στο φόρο εισοδήματός. Υπάρχει, λοιπόν, μια σειρά από οικονομικά κίνητρα, αλλά δεν θεωρώ ότι αυτά τα κίνητρα είναι τα πιο σημαντικά. Νομίζω ότι το πιο σημαντικό στοιχείο είναι η μακροπρόθεσμη προβλεψιμότητα, όπως είπατε κι εσείς, αλλά και η συνολική πεποίθηση ότι η χώρα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.
Εάν μιλήσουμε για την ποιότητα ζωής, είμαι προκατειλημμένος. Η ζωή στην Ελλάδα είναι πραγματικά ασυναγώνιστη, όσον αφορά τον συνδυασμό διασκέδασης, πολιτισμού, φυσικής ομορφιάς. Απλά δείτε τι μπορεί να κάνει κανείς από την Αθήνα. Ποια πόλη προσφέρει τόσο ταχεία πρόσβαση στη θάλασσα, στα νησιά, αλλά ταυτόχρονα στο βουνό. Είναι, βεβαίως, πολύ σημαντικές και οι επενδύσεις σε επίπεδο υποδομών.
Η ασφάλεια είναι σημαντικός παράγοντας. Είμαστε μια ασφαλής χώρα. Η συνδεσιμότητα είναι επίσης σημαντική. Υπάρχει περιθώριο μείωσης του κόστους που έχουμε στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά τη συνδεσιμότητα. Ήμασταν όμως μία από τις πρώτες χώρες που έφεραν το δίκτυο 5G. Φυσικά η ψηφιακή επανάσταση ήταν και παραμένει εξαιρετικά σημαντική, ειδικά για τους νεότερους. Πιστεύω ότι οι πολίτες, ακόμη όσοι κατοικούν στο εξωτερικό, γνωρίζουν τι εννοώ: πλέον μπορεί κανείς από το κινητό του τηλέφωνο να έχει πρόσβαση σε κρατικές υπηρεσίες και να αυξάνει την παραγωγικότητά του. Πρόκειται για πραγματικό μετασχηματισμό της χώρας.
Και, βεβαίως, τα σχολεία. Πιστεύω ότι τα δημόσια σχολεία μας είναι πολύ καλύτερα από ό,τι πολλοί αναγνωρίζουν. Τα δημόσια πανεπιστήμιά μας είναι καλύτερα από ό,τι πολλοί αναγνωρίζουν. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι, όπως είπατε, και η ιδιωτική αγορά θα προσαρμοστεί. Νομίζω ότι σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση η Ελλάδα μπορεί και θα γίνει κόμβος Prem, είτε μιλάμε για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είτε για τα δημόσια πανεπιστήμια που συνάπτουν συμμαχίες με μεγάλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Η δια βίου εκπαίδευση θα είναι απολύτως ζωτικής σημασίας.
Πιστεύω λοιπόν ότι η σφαιρική εικόνα, που περιλαμβάνει τη δυνατότητα εύρεσης μίας καλής θέσης εργασίας με καλές αποδοχές, ή ίδρυσης επιχείρησης, το εάν μία χώρα που κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση ή εξασφαλίζει ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή, πιστεύω ότι πραγματικά η Ελλάδα πληροί όλες τις προδιαγραφές.
Να πω κάτι τελευταίο. Συζήτησα με τον Albert Bourla, τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Pfizer, όταν πήγα στη Θεσσαλονίκη για τα εγκαίνια του ψηφιακού κέντρου, το οποίο είναι πραγματικά εντυπωσιακό, έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε διαφορετική χώρα από άποψη περιβάλλοντος εργασίας. Μου είπε, λοιπόν, ότι μία στις τέσσερις αιτήσεις που λαμβάνει είναι από Έλληνες του εξωτερικού. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στη Θεσσαλονίκη, δεν συμβαίνει μόνο στην περίπτωση της Pfizer. Συμβαίνει στην Αθήνα. Συμβαίνει στα Γιάννενα. Συμβαίνει στην Κρήτη.
Υπάρχουν, συνεπώς, καλές δουλειές που συνοδεύονται από καλές απολαβές για τους Έλληνες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο εξωτερικό. Για όποιον εργάζεται, για παράδειγμα, ένα πολυεθνικό περιβάλλον, πιθανότατα το καλύτερο, η καλύτερη γέφυρα, θα ήταν να εργαστεί για μια ξένη εταιρεία που έχει ισχυρή παρουσία στην Ελλάδα ή για μια μεγάλη ελληνική εταιρεία.
Επαναλαμβάνω ωστόσο ότι αν κάποιος θέλει να να συστήσει τη δική του επιχείρηση, αυτή είναι η σωστή στιγμή να το πράξει στην Ελλάδα.
Σε ερώτηση σχετικά με την αξιοκρατία και το εάν αυτός είναι ένας παράγοντας που σε γενικές γραμμές αποθαρρύνει τους Έλληνες από το να ζήσουν και να εργαστούν στη χώρα τους, ο Πρωθυπουργός ανέφερε:
Επιτρέψτε μου απλώς να κάνω μερικές παρατηρήσεις, γιατί νομίζω πως πρόκειται για πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Ναι, οι αγορές μπορεί να λειτουργούν πολύ αξιοκρατικά εάν λειτουργούν ελεύθερα, αλλά αυτό σημαίνει ότι θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι έχουμε πραγματικό ανταγωνισμό. Ένα από τα προβλήματα στην Ελλάδα που ερχόταν από το παρελθόν ήταν τα οικονομικά συμφέροντα τα οποία κάποιες φορές ήλεγχαν μέσα ενημέρωσης και ασκούσαν επιρροή σε πολιτικούς. Θα πρέπει να θέσουμε ένα τέλος σε αυτό.
Αυτό που συμβαίνει στην επιχειρηματική σκηνή είναι πολύ ανατρεπτικό και πολύ αισιόδοξο. Το γεγονός ότι υπάρχουν νέες εταιρείες που πραγματικά γεννούν προκλήσεις για τις υφιστάμενες επιχειρήσεις, που προωθούν πραγματικά την καινοτομία. Είναι μια νέα μορφή καπιταλισμού με έμφαση στη συμπεριληπτικότητα. Αυτό είναι κάτι που μου αρέσει ιδιαίτερα. Εργαζόμενοι που είναι επίσης ιδιοκτήτες των εταιρειών. Διευκολύναμε ιδιαίτερα τις εταιρείες να δίνουν δικαιώματα προαίρεσης απόκτησης μετοχών, ειδικά σε νεοφυείς επιχειρήσεις. Πιστεύω πολύ σε αυτό το μοντέλο συμμετοχικού καπιταλισμού.
Και το δεύτερο σημείο, σχετικά με την αξιοκρατία. Ναι, πιστεύω πολύ στην αξιοκρατία, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και η τύχη διαδραματίζει ρόλο στη ζωή. Και δεν είναι πάντα τόσο εύκολο όσο νομίζουν κάποιοι να δημιουργηθεί ένα πεδίο ίσων ευκαιριών. Επομένως, πρέπει πραγματικά να εστιάσουμε στην παροχή καλύτερων ευκαιριών στους ανθρώπους που γνωρίζουμε ότι είναι οι λιγότερο προνομιούχοι, ώστε να φτάσουν σε ένα σημείο όπου μπορούν πραγματικά να λάμψουν.
Σημείο εκκίνησης είναι η εκπαίδευση, η δημόσια εκπαίδευση. Στην Ελλάδα, η δημόσια εκπαίδευση ήταν πάντα ο σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων και την κοινωνική ανέλιξη. Μπορεί κανείς, έχοντας περιορισμένα μέσα στην αρχή, να φοιτήσει σε δημόσιο σχολείο και σε ένα καλό δημόσιο πανεπιστήμιο. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει απολύτως σήμερα.
Η εξάλειψη ανισοτήτων ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία, όπως γνωρίζετε οι ανισότητες εμφανίζονται πολύ νωρίς στη ζωή. Μία από τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έχουμε υλοποιήσει -δεν αναφέρεται από πολλούς στην Ελλάδα- αφορά το νηπιαγωγείο. Η διετής φοίτηση στο νηπιαγωγείο είναι υποχρεωτική πλέον, από την ηλικία των τεσσάρων ετών, διότι οι ανισότητες ανακύπτουν στις μικρές ηλικίες και είναι δύσκολο να τις ξεπεράσεις στη συνέχεια.
Και μία τελευταία παρατήρηση. Πράγματι, η αξιοκρατία αρχίζει από την κορυφή. Πιστεύω ότι ένας από τους λόγους πίσω από τις πολιτικές μας επιτυχίες είναι ότι ανοίξαμε το κόμμα και προτείναμε σε πολύ ταλαντούχους ανθρώπους να αναλάβουν κυβερνητικές θέσεις, άτομα που δεν ήταν απαραίτητα μέρος του παλιού κατεστημένου.
Πρόθεσή μου είναι να συμπεριφέρομαι ιδιαίτερα αξιοκρατικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάνω πάντα τις σωστές επιλογές, καθότι αυτές οι επιλογές είναι πολύ δύσκολες. Αλλά σίγουρα ο στόχος μου είναι να δημιουργήσω μια συμπεριληπτική κυβέρνηση που χαρακτηρίζεται από ανθρώπους με διαφορετικές διαδρομές και καταβολές. Θέλω να το τονίσω αυτό γιατί συνιστά ένα τεράστιο πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά τη συγκρότηση ομάδων. Δεν έχουμε ακόμα φτάσει στο σημείο που θα θέλαμε, ειδικά όσον αφορά τη συμμετοχή των γυναικών, αλλά θέλουμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο συμπεριληπτικοί και να δώσουμε σε όλους την ευκαιρία -και στο πλαίσιο της δικής μου κυβέρνησής. Αν είσαι καλός, θα επιβραβευθείς με μία καλύτερη θέση.
Πρέπει, λοιπόν, εμείς να δώσουμε εμείς το παράδειγμα όσον αφορά τις επιλογές σε επίπεδο προσωπικού και τις διαδικασίες. Δεν είναι εύκολο, το επαναλαμβάνω, αλλά θα δώσει στους πολίτες το μήνυμα ότι πραγματικά εννοούμε αυτό που λέμε: ότι όταν επιλέγουμε πρόσωπα για την πλήρωση κορυφαίων θέσεων πρέπει να επιλέγουμε τους καλύτερους.
Θα σας δώσω μόνο ένα παράδειγμα: της ΔΕΗ, η οποία ελέγχεται από το Δημόσιο. Νομίζω ότι επιλέξαμε πολύ καλή διοικητική ομάδα. Η μετοχή άξιζε 1 ευρώ όταν αναλάβαμε, τώρα βρίσκεται στα 9 ευρώ. Πρόκειται για ένα πολύ επιτυχημένο μετασχηματισμό και μέρος του οφείλεται στην επιλογή των κατάλληλων ανθρώπων.
Χρειαζόμαστε επίσης -κλείνω με αυτό, είναι πολύ σημαντικό- περισσότερους ανθρώπους να προσφέρουν δημόσια υπηρεσία. Όντως, η ενασχόληση με την παροχή δημόσιων υπηρεσιών δεν αποφέρει πολλά χρήματα, αλλά παρέχει ικανοποίηση με άλλους τρόπους. Και θέλω ο κόσμος να δει τη δημόσια υπηρεσία όχι απαραίτητα ως μία μακροχρόνια σταδιοδρομία. Για κάποιους από εμάς είναι μια μακροχρόνια σταδιοδρομία, αλλά για άλλους θα μπορούσε να είναι ένα πρότζεκτ στο οποίο αφιερώνεις τέσσερα χρόνια, οκτώ χρόνια, τρία χρόνια. Κάνεις τη δουλειά σου, βοηθάς τη χώρα σου, αποκομίζεις τη χαρά που πηγάζει από τη συνεισφορά σε κάτι μεγαλύτερο. Και γνωρίζεις ότι θα επιβραβευτείς βάσει της πραγματικής συνεισφοράς και της επίδοσής του.
Ερωτηθείς από το Μάρκο Βερέμη για το πώς μπορούμε να φέρουμε στην Ελλάδα την αίσθηση ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο, ο Πρωθυπουργός σημείωσε:
Θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε τις ΗΠΑ με την Ευρώπη, να πούμε τα υπέρ και τα κατά. Όμως, θα ήθελα να αναφερθώ στο ελληνικό επιχειρηματικό πνεύμα, κάνοντας ίσως και μια ιστορική αναφορά.
Γιορτάζουμε φέτος τα 200 χρόνια από την έναρξη του πολέμου για την ανεξαρτησία. Όσο περισσότερο διαβάζει κανείς για την ελληνική επανάσταση, τόσο περισσότερο συνειδητοποιεί ότι αυτό ακριβώς συνέβη πριν από 200 χρόνια: κάτι που φάνταζε αδύνατο έγινε πραγματικότητα χάρη σε «κότσια», τη βοήθεια της τύχης τη στήριξη από το εξωτερικό, αλλά πρωτίστως χάρη στην πραγματική θέληση των επαναστατημένων να πολεμήσουν για την ελευθερία τους.
Αν κοιτάξετε τους Έλληνες επιχειρηματίες, είναι ενδιαφέρον ότι είναι ιδιαίτερα επιτυχημένοι σε περιβάλλοντα όπου επικρατεί μεγαλύτερος βαθμός ελευθερίας. Πετυχαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι ιδιαίτερα επιτυχημένοι στον Καναδά, στην Αυστραλία.
Θα έλεγα -αν και σιχαίνομαι την απλουστευτική προσέγγιση- ότι στην ελληνική ψυχοσύνθεση ταιριάζει η επιχειρηματικότητα που ενέχει τολμηρές αποφάσεις. Ως εκ τούτου, τα σωστά «συστατικά» υπάρχουν στην Ελλάδα. Εξ ου βλέπετε και τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη χώρα. Πιστεύω ότι η πρόκληση είναι, όπως είπε ο Prem, να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον όπου οι πολίτες θα σκέφτονται ότι είναι δυνατό να τα καταφέρουν στην Ελλάδα.
Υπάρχουν, προφανώς, δύο ειδών εταιρείες. Επιχειρήσεις που απευθύνονται στην ελληνική αγορά. Και νομίζω ότι ο Prem και οι εταιρείες στις οποίες έχει επενδύσει το έχουν κάνει αυτό με μεγάλη επιτυχία, είτε μιλάμε για τράπεζες, για ασφαλιστικές, για ακίνητα. Και υπάρχουν και άλλες εταιρείες οι οποίες έχουν το βλέμμα τους στραμμένο στο εξωτερικό -όπως έχεις κάνει εσύ- αλλά εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την Ελλάδα ως βάση και αυτοπροσδιορίζονται ως ελληνικές εταιρείες. Υπό την έννοια ότι θέλουν να προσφέρουν ανταποδοτικά κάτι στην Ελλάδα, πέρα από θέσεις εργασίας, καταβολή φόρων και ασφαλιστικών εισφορών.
Πιστεύω, συνεπώς, ότι υπάρχουν ακόμα μέτωπα στα οποίους πρέπει να εργαστούμε, με στόχο να υπάρχουν περισσότερα διαθέσιμα κεφάλαια για την ανάληψη επιχειρηματικών ρίσκων, για την ανάπτυξη εταιρειών πέρα από τα πρώτα τους στάδια, για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα υπάρξουν ουσιαστικά εμπόδια σε επίπεδο εγχώριου ανταγωνισμού αλλά και αντίστοιχα εμπόδια σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Γιατί μιλάμε για την ενιαία αγορά στην Ευρώπη, αλλά αυτό δεν σημαίνει πάντοτε ότι οι μεγαλύτερες χώρες δεν έχουν πλεονέκτημα όταν πρόκειται για τη στήριξη δικών τους επιχειρήσεων.
Είμαι ωστόσο πολύ αισιόδοξος, γιατί η ιστορική κληρονομιά αυτής της χώρας μας δείχνει ότι πρόκειται για χώρα ανθρώπων που κινούνται τολμηρά. Και, ασφαλώς, όσο καλύτερο είναι το περιβάλλον όπου αναλαμβάνει κανείς το ρίσκο, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να επιβραβευθεί -εκ φύσεως δεν ανταμείβονται όλες οι κινήσεις που ενέχουν ρίσκο, αυτή είναι η φύση της ανοιχτής οικονομίας, όμως έτσι οι πιθανότητες επιτυχίας είναι μεγαλύτερες.
Εμείς θέλουμε να μειώσουμε τον αποκαλούμενο «θόρυβο», όλες τις άλλες μεταβλητές που -όπως είπατε προηγουμένως- συνιστούν περιττά ρίσκα. Θέλουμε το επιχειρηματικό ρίσκο καθεαυτό, στο οποίο καμία κυβέρνηση δεν πρέπει να έχει δικαίωμα να παρεμβαίνει. Αλλά πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλα τα άλλα.
Ερωτηθείς από το Μάρκο Βερέμη για το ποιες είναι οι πολιτικές προσωπικότητες, Πρωθυπουργοί και Πρόεδροι, εκτός της ελληνικής Ιστορίας, που τον ενέπνευσαν, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απάντησε:
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μελετώ την Ιστορία και προσπαθώ να διαβάζω όσο περισσότερο μπορώ στον ελεύθερο χρόνο μου. Και πρόσφατα βρήκα ένα πολύ συναρπαστικό βιβλίο με τίτλο «Leadership in Turbulent Times», το οποίο εστιάζει σε τέσσερις Προέδρους των ΗΠΑ που πραγματικά συνέβαλαν στον μετασχηματισμό της χώρας και μελετά το πώς ανταποκρίθηκαν σε πολύ μεγάλες δυσκολίες με τις οποίες βρέθηκαν αντιμέτωποι.
Κάποιες φορές σκέφτεται κανείς «Θεέ μου, είναι αδιανόητο αυτό που αντιμετωπίζουμε» αλλά μετά ανατρέχει στην Ιστορία και διαπιστώνει τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν άλλοι ηγέτες, έχοντας στη διάθεσή τους εντελώς διαφορετικά μέσα, και αυτό βοηθά να δεις θέσεις τα πράγματα σε ένα άλλο πλαίσιο.
Μπαίνοντας λοιπόν στη θέση ενός ιστορικού, θα έλεγα ότι από τους τέσσερις προέδρους που μελετά αυτό το βιβλίο, εξακολουθώ να πιστεύω ότι η ιστορία που εμπνέει περισσότερο είναι αυτή του Λίνκολν. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που ξεκίνησε από το μηδέν, παρέμεινε ταπεινός, διατήρησε τον καλό χαρακτήρα του και την αισιοδοξία του. Έδωσε μάχη με τους «δαίμονές» του με πολύ θάρρος και έφτασε σε ένα σημείο όπου έπρεπε να λάβει εξαιρετικά δύσκολες αποφάσεις ώστε να οδηγήσει τη χώρα του προς ένα σαφώς καλύτερο μέλλον. Αυτή είναι το παράδειγμα που επιλέγω και η οποία δεν έχει σχέση με την Ελλάδα.
