Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έλαβε μέρος σε συζήτηση στο πλαίσιο του 33ου Greek Economic Summit, που διοργανώνει το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο. Ο Πρωθυπουργός απάντησε σε ερωτήσεις που του έθεσε ο Πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, Νίκος Μπακατσέλος, ενώ στη συζήτηση συμμετείχε η Area Managing Partner της Ernst & Young για την περιοχή της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, της Ινδίας και της Αφρικής (EMEIA), Julie Linn Teigland.
Ακολουθεί ολόκληρη η συζήτηση, σε ανεπίσημη μετάφραση από τα αγγλικά:
Νίκος Μπακατσέλος: Κύριε Πρωθυπουργέ, σας ευχαριστούμε πολύ που βρίσκεστε μαζί μας σήμερα. Καταρχάς θα ήθελα να σας ρωτήσω το εξής: κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής σας έχετε συναντήσει διάφορους επιφανείς επιχειρηματίες διεθνούς εμβέλειας. Ποια είναι τα καλύτερα επιχειρήματά σας στην προσπάθειά σας να τους πείσετε να επενδύσουν στην χώρα μας και ποιες ήταν οι κύριες ανησυχίες τους;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση. Είναι μεγάλη μου χαρά που είμαι και πάλι εδώ. Είναι θαυμάσιο ότι μπορούμε να συναντηθούμε και πάλι χωρίς τους περιορισμούς της πανδημίας. Ωστόσο, όπως επισημάνατε, έχουμε μπροστά μας διαφόρων ειδών προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οπότε, τα τριάμισι χρόνια που είμαστε στην εξουσία δεν υπήρξε κάποια στιγμή που δεν είχαμε κάτι να κάνουμε. Μπορώ να σας πω ότι η προσπάθειά μας να προσελκύσουμε άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα είναι ευκολότερη σήμερα από ό,τι ήταν πριν από τρία χρόνια.
Όταν αναλάβαμε την εξουσία στην αρχή υπήρχε πολύ θετικό κλίμα. Είχαμε ένα καλά επεξεργασμένο και καλοσχεδιασμένο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Επικοινωνούσαμε τα σωστά μηνύματα στη διεθνή κοινότητα. Αλλά έπρεπε να αποδείξουμε ότι μπορούσαμε να κάνουμε πράξη όσα λέγαμε, να αλλάξουμε το επιχειρηματικό κλίμα, να φροντίσουμε να βάλουμε σε τάξη στα δημοσιονομικά μας και να διασφαλίσουμε πως αυτό που έβλεπαν κάποιοι, ότι η χώρα μπορεί με τις επιδόσεις της να υπερβεί τις προσδοκίες, θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα.
Πλέον, τρία χρόνια μετά, είναι ευκολότερο να επιχειρηματολογήσουμε γι’ αυτά, καθώς τώρα μπορούμε να επικαλεστούμε απτά στοιχεία. Ο ρυθμός ανάπτυξής είναι πολύ υψηλότερος σε σύγκριση με τον μέσο όρο στην ευρωζώνη. Η χώρα μας έχει προσελκύσει ρεκόρ άμεσων ξένων επενδύσεων. Εταιρείες, αμερικάνικες εταιρίες, που δεν πιστεύω ότι θα είχαν ποτέ αναλογιστεί επενδύσεις στην Ελλάδα, επενδύουν σημαντικά κεφάλαια στη χώρα.
Υπάρχει δε σειρά ενδιαφερόμενων, που μας κάνει πολύ αισιόδοξους πως το 2021 και το 2022 δεν θα είναι μεμονωμένες περιπτώσεις, αλλά ότι αυτή η τάση θα συνεχιστεί. Έχουμε επίσης αποδείξει πως έχουμε ένα μακροπρόθεσμο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για τη χώρα, το οποίο μπορούμε να υλοποιούμε παρά τις κρίσεις που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε.
Θα έλεγα ακόμα πως κάποιες από τις κρίσεις που αντιμετωπίσαμε αποτέλεσαν ταυτόχρονα ευκαιρίες προκειμένου να ενισχύσουμε τη θέση της Ελλάδας, όχι μόνο ως πυλώνα σταθερότητας αλλά -θα έλεγα- και ως κέντρου καινοτομίας και καινοτόμας δημόσιας πολιτικής σε τομείς όπου πάντα θεωρείτο πως υστερούσαμε, όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός.
Επομένως, όταν συνομιλώ τώρα με επενδυτές, επενδυτές στις κεφαλαιαγορές ή επενδυτές που θέλουν πραγματικά να επενδύσουν στη χώρα μέσα από άμεσες ξένες επενδύσεις, μπορώ να σας πω πως είναι ευκολότερο να παρουσιάσω τα επιχειρήματά μας. Πράγματι αντιμετωπίζουμε σημαντικές προκλήσεις, αλλά είμαι απόλυτα πεπεισμένος πως θα τα πάμε πολύ καλύτερα από την υπόλοιπη Ευρώπη το 2023.
Τα φυσικά συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, ως οικονομία που εστιάζει περισσότερο στις υπηρεσίες και λιγότερο στη μεταποίηση -αν και έχουμε μια σημαντική μεταποιητική βάση- μας καθιστά λιγότερο τρωτούς σε κάποιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, αυτό το διάστημα, οικονομίες της Ευρώπης που εξαρτώνται περισσότερο από τη μεταποίηση.
Και, φυσικά, οι μεταρρυθμίσεις δεν σταματούν. Μόλις ξεκινήσαμε. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, αν ο ελληνικός λαός μας εμπιστευτεί για δεύτερη θητεία, έχουμε ένα ξεκάθαρο σχέδιο για το τι θέλουμε να πετύχουμε μετά το καλοκαίρι του 2023. Και πλέον γνωρίζουμε πολύ καλύτερα -καθώς είμαστε πιο έμπειροι, έχουμε διδαχθεί από τα λάθη μας- το πώς θα το πετύχουμε.
Νίκος Μπακατσέλος: Ευχαριστώ κ. Πρωθυπουργέ. Ο τίτλος του φετινού Greek Economic Forum είναι -όπως ανέφερα και στην εισαγωγή μου- «Μεγάλα στοιχήματα σε Δύσκολους καιρούς». Πώς πιστεύετε ότι θα είναι ο κόσμος σε δέκα χρόνια από τώρα; Και ποιο θα πρέπει να είναι το μεγαλύτερο στοίχημα ή ας το πούμε η προτεραιότητα για τις ελληνικές κυβερνήσεις;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σε δέκα χρόνια από σήμερα θα γιορτάζετε την 100η επέτειο από τη δημιουργία του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου. Οι προβλεπτικές μου ικανότητες δεν φτάνουν μέχρι εκεί. Αλλά αυτό που μπορώ να σας πω, είναι ότι οι στόχοι στους οποίους επενδύουμε τώρα είναι ουσιαστικά αδιαπραγμάτευτοι. Αφορούν την πράσινη μετάβαση, την ψηφιακή μετάβαση, τον τομέα των δεξιοτήτων, δηλαδή τι σημαίνει να εκπαιδεύουμε πραγματικά το ανθρώπινο δυναμικό μας, τους νέους μας αλλά και το εργατικό δυναμικό που χρειάζεται τώρα σημαντική επανεκπαίδευση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων του. Επενδύουμε στη θωράκιση και την προστασία της χώρας μας, με την έννοια της ενίσχυσης της αμυντικής μας θέσης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όλα αυτά είναι μακροπρόθεσμα στοιχήματα, κυρίως σε ό,τι αφορά την ενέργεια. Θέλουμε να πρωταγωνιστήσουμε σε παγκόσμιο επίπεδο στην πράσινη μετάβαση και την παραγωγή ενέργειας, ιδίως την ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Είμαστε ήδη στις 10 κορυφαίες χώρες στον τομέα αυτό. Γνωρίζουμε πως θα πρέπει να κινηθούμε ταχύτερα προς αυτή την κατεύθυνση και γνωρίζουμε πώς θα πετύχουμε τον στόχο μας. Ταυτόχρονα, γνωρίζουμε πως οι υδρογονάνθρακες θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις ενδιάμεσες περιόδους, μέχρι την στιγμή που δεν θα είναι πια απαραίτητοι.
Επενδύουμε επίσης στον στόχο να γίνει η Ελλάδα περιφερειακό κέντρο για το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG), σε μία φάση που η Ευρώπη αναζητά απεγνωσμένα εναλλακτικές πηγές αερίου ώστε να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία. Και το ψηφιακό στοίχημα. Πιστεύω πως είχαμε μεγαλύτερη επιτυχία απ’ ό,τι πολλοί προσδοκούσαν στον μετασχηματισμό του κράτους και στην απλοποίηση της σχέσης ανάμεσα στους πολίτες, στις επιχειρήσεις και στο ελληνικό κράτος. Αλλά είμαστε μόνο στην αρχή. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αυτός ο ψηφιακός μετασχηματισμός, ιδίως η χρήση των big data, θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ως κράτος συναλλασσόμαστε, είναι μάλλον η επόμενη πρόκληση.
Και βέβαια, πώς τοποθετούμαστε όσον αφορά την αξιοποίηση του ανθρώπινου ταλέντου; Αυτό είναι εξαιρετικά κρίσιμο, από το άνοιγμα των πανεπιστημίων μας στον κόσμο μέχρι τη διδασκαλία αγγλικών σε τετράχρονα παιδιά που μόλις πήγαν στο νηπιαγωγείο.
Μια από τις εκδηλώσεις που ενέπνεαν τη μεγαλύτερη αισιοδοξία, στην οποία παραβρέθηκα τους τελευταίους μήνες, ήταν η επίσκεψη 30 αμερικανικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα και το τεράστιο ενδιαφέρον που διαπίστωσα για την εγκαθίδρυση εκπαιδευτικών συνεργασιών με ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια. Δεν μιλώ μόνο για τα δημόσια πανεπιστήμια στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, αλλά και για συνεργασίες ανάμεσα σε πανεπιστήμια της περιφέρειας και κορυφαία αμερικανικά ακαδημαϊκά ιδρύματα. Καταπληκτική ατμόσφαιρα, εξαιρετικά καλή διάθεση να μετασχηματιστεί η Ελλάδα σε ένα περιφερειακό εκπαιδευτικό κέντρο.
Πιστεύω λοιπόν πως έχουμε επεξεργαστεί καλά όλους τους στόχους στους οποίους έχουμε επενδύσει. Ευθυγραμμίζονται με τις αποκαλούμενες μεγάλες τάσεις (megatrends), τις οποίες θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη στην προσπάθειά μας να οραματιστούμε τον κόσμο του 2030 ή του 2040. Έχουμε μάλιστα συγκροτήσει Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (foresight), η οποία δίνει αναφορά στο γραφείο του Πρωθυπουργού.
Με τον όρο «μακροπρόθεσμος σχεδιασμός» εννοούμε μια μονάδα δημόσιας πολιτικής η οποία ακριβώς μελετά αυτές τις μακροπρόθεσμες τάσεις, πέρα από το τι θα συμβεί φέτος ή την επόμενη χρονιά. Αυτό ευθυγραμμίζεται και με αυτό που προσπαθεί να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Επομένως, έχουμε πλήρη επίγνωση του ότι θα πρέπει να επενδύσουμε σε κάποιους στόχους τώρα και θα δούμε τα οφέλη σε χρόνο μεταγενέστερο των θητειών μας. Αλλά έτσι προοδεύουν οι χώρες. Αν μας απασχολούσε μόνο ο βραχυπρόθεσμος ορίζοντας, ο επόμενος εκλογικός κύκλος, αυτές οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις δεν θα υλοποιούνταν ποτέ.
Νίκος Μπακατσέλος: Μου ακούγονται όλα πολύ καλά στοιχήματα. Επιτρέψτε μου, κ. Πρωθυπουργέ, να περάσουμε στην κα. Julie Linn Teigland, την οποία θα ήθελα να καλωσορίσω στη σημερινή συζήτηση. Γεννημένη στις ΗΠΑ, μένετε στη Γερμανία και είστε υπεύθυνη για 115.000 εργαζόμενους και εταιρείες με κύκλο εργασιών που ανέρχεται σε 14,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Εντυπωσιακό νούμερο. Η πρώτη μου ερώτηση για εσάς είναι ποια είναι η άποψή σας για τη σημερινή κρίση και σε τι βαθμό θεωρείτε πως θα συνεχίσει να επηρεάζει οικονομίες και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο; Ας ακούσουμε τώρα τη διεθνή οπτική γωνία.
Julie Linn Teigland: Είναι μεγάλη τιμή που βρίσκομαι εδώ μαζί σας. Σας ευχαριστώ. Πιστεύω πραγματικά πως η ύφεση με την οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι τώρα, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα μοιάζει με την κωπηλασία. Θα είναι αργή, ρηχή και σύντομη. Γνωρίζω όμως πως η ανάκαμψη μπορεί να απαιτήσει λίγο περισσότερο χρόνο από όσο εκτιμούσαμε, μέχρι να στεγνώσει το κουπί.
Θα είναι εξίσου αργή και σταδιακή και, για να είμαστε ειλικρινείς, θα βασιστεί στο επίπεδο της καταναλωτικής δαπάνης. Αναμένω ισχυρότερη οικονομική ανάκαμψη καθώς θα οδεύουμε προς το δεύτερο μισό του 2023. Θεωρώ πως είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως υπάρχουν τέσσερις οικονομικές κινητήριες δυνάμεις.
Νούμερο 1, θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τις κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο. Οι αυξήσεις στα επιτόκια θα επηρεάσουν την οικονομική ανάπτυξη καθόλη τη διάρκεια του επόμενου έτους. Η διαδικασία αύξησης των επιτοκίων θα είναι αργή και η διάχυση της νομισματικής πολιτικής απαιτεί χρόνο.
Επίσης, θα δούμε εξελίξεις στην αγορά της ενέργειας, η οποία θα εξακολουθήσει να επιβαρύνει τις προοπτικές της οικονομίας. Μάλιστα, ενώ αυτό το χειμώνα χειριζόμαστε καλά τις ενεργειακές τάσεις -χάρη στα υψηλά επίπεδα αποθήκευσης αερίου που αγγίζουν το 100% της χωρητικότητας- γνωρίζουμε πως το επόμενο έτος, με σχεδόν μηδενική ροή προς την Ευρώπη μέσω των ρωσικών αγωγών, ο ανεφοδιασμός με φυσικό αέριο θα είναι πιο δύσκολος το προσεχές διάστημα. Επίσης, αναμένουμε πως η Ασία πραγματικά θα «απογειωθεί» και, ως αποτέλεσμα, θα υπάρξει μεγαλύτερη πίεση στις τιμές του φυσικού αερίου.
Τρίτον, αναφέρω κάτι που δεν είναι απαραίτητα οικονομικό, αλλά καθαρά γεωπολιτικό. Ας είμαστε ειλικρινείς, η γεωπολιτική έχει επίδραση στην οικονομική ανάκαμψή μας. Είναι γεγονός ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία παίζει μεγάλο ρόλο στο πώς θα επέλθει κανονικότητα στις τιμές, στην ενέργεια, στις πρώτες ύλες, ανά τον κόσμο. Αν αυτός ο πόλεμος λήξει γρήγορα όλοι προσδοκούμε πως η ανάκαμψη θα είναι και ισχυρότερη και ταχύτερη.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως οι οικονομίες σε μεγάλο βαθμό κινούνται από την καταναλωτική δαπάνη. Όσο οι αγορές εργασίες είναι ανθεκτικές δεν αναμένουμε ουσιαστική αύξηση της ανεργίας. Αυτό με τη σειρά του θα στηρίξει την καταναλωτική δαπάνη σε έναν βαθμό και θα μας επιτρέψει μια μεσαίου ύψους ανάκαμψη μέχρι το δεύτερο μισό του 2023.
Κλείνοντας, επανέρχομαι στον παραλληλισμό με την κωπηλασία. Μπορεί να έχουμε την αίσθηση ενός έντονου παφλασμού, αλλά ελπίζουμε πως η ανάκαμψη θα επέλθει γρήγορα. Μπορεί να χρειαστεί λίγος περισσότερος χρόνος και η διαδικασία μπορεί να είναι λίγο πιο αργόσυρτη απ’ όσο ελπίζαμε. Αλλά δεν θα είναι τόσο άσχημα όσο όταν βρεχόμαστε.
Νίκος Μπακατσέλος: Κύριε Πρωθυπουργέ, θα σας ζητήσω να βγάλουμε και πάλι τη «γυάλινη σφαίρα» και να μιλήσουμε για το μέλλον. Πόσο διαφορετικός πιστεύετε ότι θα είναι ο κόσμος μας στο μέλλον, μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία; Ποια πιστεύετε ότι θα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που θα διέπουν τις ευρωπαϊκές πολιτικές και τη σχέση της Ευρώπης με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα; Υπάρχει πολύ ισχυρή πιθανότητα πλέον, αυτή η κρίση να οδηγήσει σε μια μετακίνηση προς πιο εσωστρεφείς πολιτικές στα ευρωπαϊκά κράτη;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να γνωρίζετε ότι αντιμετωπίζουμε μία κατάσταση που ήταν εντελώς αδιανόητη πριν από ένα χρόνο ή πριν από 18 μήνες. Ένας πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης που έχει διαταράξει πλήρως τις ενεργειακές ροές από τη Ρωσία προς την Ευρώπη, έχει αναδείξει την υπερβολική εξάρτησή μας από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά έχει επίσης δείξει ότι βραχυπρόθεσμα έχουμε αποδειχθεί μάλλον ανθεκτικοί. Το πραγματικό ερώτημα, βεβαίως, όπως επισημάνθηκε στην προηγούμενη παρέμβαση, είναι πώς θα γεμίσουμε τους αποθηκευτικούς μας χώρους το επόμενο έτος, όταν δεν θα έχουμε πρόσβαση στο ρωσικό φυσικό αέριο; Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μεγάλη διαταραχή.
Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στην πράσινη τεχνολογία, αλλά το κάνουν με τρόπο που -από την ευρωπαϊκή σκοπιά- είναι μάλλον προστατευτικός, που σημαίνει ότι δίνονται μεγάλα κίνητρα σε εταιρείες που παράγουν στις ΗΠΑ και πολλές επιδοτήσεις για καθαρή τεχνολογία. Η Ευρώπη πιέζεται, ίσως πιέζεται σε δύο μέτωπα: το πρώτο είναι το κόστος της ενέργειας. Είναι πολύ φθηνότερο να αποκτήσει κανείς ενέργεια, ειδικά φυσικό αέριο, στις ΗΠΑ. Και το δεύτερο είναι ότι, ειλικρινά, είναι πολύ δύσκολο να πειστούν τώρα μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες να παράγουν στην Ευρώπη όταν μπορούν να παράγουν πολύ φθηνότερα στις ΗΠΑ.
Κατ’ εμέ, αυτό καταδεικνύει απόλυτα την ανάγκη για μία στοχευμένη ευρωπαϊκή απάντηση, ανάλογου μεγέθους με τον Νόμο των ΗΠΑ για τη Μείωση του Πληθωρισμού (IRA). Πρόκειται για κάτι που αρχίζουμε να συζητάμε. Πρέπει να γίνει γρήγορα. Πρέπει να στείλουμε ένα σήμα στις ευρωπαϊκές εταιρείες ότι μπορούν να παραμείνουν κι ότι πρέπει να παραμείνουν και να συνεχίσουν να παράγουν στην Ευρώπη. Διαφορετικά, θα αντιμετωπίσουμε μεγάλες προκλήσεις.
Την ίδια στιγμή, είναι σημαντικό για τις ΗΠΑ να κατανοήσουν ότι αυτό που κάνουν αναφορικά με την Κίνα δεν πρέπει να επηρεάζει τον εταίρο τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, διότι είμαστε εταίροι και θα συνεχίσουμε να είμαστε εταίροι. Πιστεύω ότι αυτό είναι κάτι που επικοινώνησε ο Πρόεδρος Macron στον Πρόεδρο Biden. Και θεωρώ ότι σε αυτό το θέμα, αυτή είναι η άποψη όλων των ευρωπαϊκών χωρών.
Γι’ αυτό και δεν θα εκπλαγώ αν υπάρξουν κάποιες εξαιρέσεις στο Νόμο για τη Μείωση του Πληθωρισμού (IRA), που θα συμπεριλάβουν την Ευρώπη στην κατηγορία των χωρών που θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από ορισμένους από τους περιορισμούς του IRA, με τον ίδιο τρόπο που εξαιρούνται ήδη αυτή τη στιγμή ο Καναδάς και το Μεξικό, που αποτελούν μέρη της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA).
Οπότε πιστεύω ότι κινούμαστε προς έναν κόσμο στον οποίο η παγκοσμιοποίηση όπως την ξέραμε, με την έννοια της αναζήτησης απλά της φθηνότερης πηγής για την παραγωγή, θα είναι ακόμα εκεί, αλλά θα είναι πολύ πιο ασθενέστερη. Η γεωπολιτική θα παίζει μεγαλύτερο ρόλο και η στρατηγική αυτονομία θα γίνει πιο σημαντική.
Και αυτό αφορά πολλά πεδία. Αυτό θα μπορούσε πράγματι να προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες σε χώρες όπως η Ελλάδα. Όταν μιλάμε για επανεγκατάσταση και επιστροφή της παραγωγής στην Ευρώπη, αυτό αποτελεί ευκαιρία για μια χώρα που έχει μεταποιητική βάση, έχει πρόσβαση σε καλά δίκτυα αποθήκευσης και διανομής και ανήκει στην ευρωπαϊκή κοινότητα, που σημαίνει ότι πρόκειται για μία σταθερή χώρα στην περιοχή μας.
Επιτρέψτε μου να σας δώσω μόνο ένα παράδειγμα: τα φαρμακευτικά προϊόντα. Έγιναν πολλές συζητήσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας και ξαφνικά συνειδητοποιούμε την εξάρτησή μας από την Κίνα, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις μάσκες, αλλά και για φάρμακα ή πρώτες ύλες φαρμάκων.
Μπορώ να σας πω ότι κάποιες ελληνικές εταιρείες και κάποιες ξένες εταιρείες κατάλαβαν ότι αυτό συνιστά ευκαιρία. Πριν από δέκα μέρες ήμουν στην Τρίπολη. Και στην Τρίπολη έχουμε δύο μεγάλες επενδύσεις που υλοποιούνται στον τομέα της παραγωγής φαρμάκων, αλλά και των πρώτων υλών που μπορούν να καλύψουν όχι μόνο ελληνικές αλλά και ευρωπαϊκές ανάγκες. Αυτό συνέβη επειδή δώσαμε έξυπνα κίνητρα σε φαρμακευτικές εταιρείες να χρησιμοποιήσουν το clawback ως ένα είδος επενδυτικού εργαλείου, ώστε να τις ενθαρρύνουμε να επενδύσουν στην Ελλάδα. Μπορείτε, λοιπόν, πραγματικά να δείτε ότι η μετακίνηση και ο μεγαλύτερος έλεγχος των αλυσίδων εφοδιασμού μπορεί να δημιουργήσει ορισμένες ευκαιρίες.
Μπορεί να μην αναζητούμε τη φθηνότερη πηγή παραγωγής, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται. Αυτό όμως δημιουργεί ευκαιρίες για ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα να εισέλθουν σε επενδυτικά πεδία που πριν από μερικά χρόνια δεν θεωρούσαμε ότι αποτελούν προτεραιότητα.
Νίκος Μπακατσέλος:* Δεδομένης της δικής μου διαδρομής, ενθουσιάζομαι ιδιαίτερα όταν σας ακούω να μιλάτε για παραγωγή. Αλλά δυστυχώς, ο χρόνος είναι πολύτιμος. Θα προχωρήσω λοιπόν με μια ακόμη ερώτηση που σχετίζεται με τις ΗΠΑ. Υπάρχουν τόσες πολλές ερωτήσεις που θέλω να σας κάνω.
Οι δεσμοί μας με τις ΗΠΑ είναι ισχυρότεροι παρά ποτέ. Και ίσως τώρα που η εικόνα και το αφήγημα για την Ελλάδα έχουν αλλάξει ριζικά -όπως επισημάνατε νωρίτερα- είναι μία εξαιρετική ευκαιρία να αλλάξουμε το μοντέλο της σχέσης μας με τους Έλληνες του εξωτερικού, ξεπερνώντας τη λογική που θέλει να τους θυμόμαστε όποτε τους χρειαζόμαστε, αλλά να τους συμπεριλάβουμε ως δομικό πυλώνα του αναπτυξιακού μας μοντέλου. Πώς μπορούμε να το πετύχουμε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, επιτρέψτε μου να συμφωνήσω με αυτό που επισημάνατε, ότι η σχέση Ελλάδας-ΗΠΑ βρίσκεται σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, όχι μόνο γεωπολιτικά, αλλά και οικονομικά, πολιτισμικά. Φυσική γέφυρα, ασφαλώς, σε αυτή τη σχέση είναι η ελληνική διασπορά στις ΗΠΑ. Με χαροποιεί το γεγονός ότι υπάρχει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τη διασπορά, όχι μόνο για επενδύσεις στην Ελλάδα αλλά γενικά, για την παροχή στήριξης σε θέματα που απασχολούν την Ελλάδα. Και πιστεύω ότι αυτό μαρτυρά επίσης ότι καταφέρνουμε να τηρήσουμε τις δεσμεύσεις μας.
Όπως ξέρετε δώσαμε τη δυνατότητα στους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό να ψηφίσουν στον τόπο κατοικίας τους. Δυστυχώς όμως, δεδομένων των περιορισμών, δεν μπορούσαμε να φτάσουμε στις 200 ψήφους με διαφορετικό τρόπο. Τέθηκαν τόσοι πολλοί περιορισμοί στη δυνατότητά τους να ψηφίζουν εκεί όπου ζουν, με αποτέλεσμα ο αριθμός των ατόμων που έχουν εγγραφεί να είναι πολύ, πολύ μικρός.
Ίσως αυτό να είναι κάτι που μπορούμε πραγματικά να λύσουμε στην επόμενη θητεία μας,. Αλλά αν κοιτάξετε πόσοι Έλληνες ή Ελληνοαμερικανοί δραστηριοποιούνται ή κατέχουν ανώτερες θέσεις στις ΗΠΑ, σε τομείς όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα η τεχνολογία, τα επιχειρηματικά κεφάλαια ή, για παράδειγμα, η κινηματογραφική βιομηχανία, καταλαβαίνετε γιατί δεν είναι δύσκολο να μιλήσουμε για την Ελλάδα.
Όταν μιλάμε με την Ελληνοαμερικανική κοινότητα τους λέμε ότι η Ελλάδα έχει πραγματικά αλλάξει, τους λέμε να ρίξουν μια ματιά στην Ελλάδα και αυτή τη φορά δεν θα απογοητευτούν -γιατί πάντα πρέπει να διαχειριζόμαστε τις προσδοκίες. Ξέρω πόσο ελκυστικό ήταν ένα πρώτο ταξίδι στην Ελλάδα στο παρελθόν: Μπορεί να απολαύσει κανείς ένα υπέροχο δείπνο με θέα στην Ακρόπολη, πιστεύει κανείς ότι αυτή είναι μια φανταστική χώρα και μετά αρχίζει να αντιμετωπίζει τη γραφειοκρατία και όλο αυτό συνήθως καταρρέει. Θεωρώ ότι καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα και να φέρουμε αποτελέσματα. Φυσικά, κάθε διασπορά είναι πολύ, πολύ σημαντικό στοιχείο σε αυτόν τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Είναι επίσης πηγές ταλέντων.
Μιλάμε πολύ για την ικανότητα να υποστηρίξουμε την ανάπτυξή της οικονομίας μας. Όταν κοιτάμε τα δημογραφικά στοιχεία, για παράδειγμα, δεν είναι καλά. Όχι μόνο τα δημογραφικά στοιχεία της Ελλάδας, αλλά του δυτικού κόσμου γενικότερα. Πώς θα τονώσουμε λοιπόν την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα με φτωχά δημογραφικά στοιχεία; Μια πηγή πιθανής δημογραφικής ενίσχυσης είναι η γενιά του brain drain, που ήδη αρχίζει να επιστρέφει στην Ελλάδα. Και υπάρχουν πολλοί νέοι, ταλαντούχοι, πολύ καλά εκπαιδευμένοι Έλληνες που θα τους ενδιέφερε, θεωρητικά, να επιστρέψουν στην Ελλάδα, εφόσον υπάρχουν καλές δουλειές και πιστέψουν στο μέλλον της χώρας.
Νίκος Μπακατσέλος: Ευχαριστώ κ. Πρωθυπουργέ. Οι λέξεις «αξιοπιστία» και «εμπιστοσύνη» είναι σίγουρα πολύ σημαντικές σε αυτή την προσπάθεια να πείσουμε τον κόσμο ότι η Ελλάδα έχει γυρίσει σελίδα. Και νομίζω ότι η κυβέρνησή σας είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη σε αυτό το μέτωπο.
Βάσει της εμπειρίας σας στη διεθνή σκηνή και των μεγάλων τάσεων (megatrends) που επί του παρόντος επηρεάζουν το μέλλον, τις οικονομίες του μέλλοντος, σε ποιους κλάδους πιστεύετε ότι πρέπει να αναπτυχθεί περισσότερο η Ελλάδα και να επενδύσει καθώς κινούμαστε προς το μέλλον;
Julie Linn Teigland: Πολύ καλή ερώτηση. Και όταν κοιτάζουμε σε παγκόσμιο επίπεδο, συγκεκριμένα σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη δική μας έρευνα της EY, Europe Attractiveness Survey, βλέπουμε ότι υπάρχουν τρεις τομείς όπου προβλέπεται ανάπτυξη: η ψηφιακή οικονομία, – οι έρευνές μας δείχνουν ότι ποσοστό 45% τη βλέπει στην πρωτοπορία της ανάπτυξης – , η καθαρή τεχνολογία με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε ποσοστό 35% και οι επιστήμες υγείας και ευεξίας. Αυτοί είναι οι τρεις τομείς που θα οδηγήσουν πραγματικά την ανάπτυξη σε όλη την Ευρώπη. Και ειλικρινά, αυτό συνάδει σε μεγάλο βαθμό με τις μεγάλες τάσεις γύρω από την απανθρακοποίηση, τις τεχνολογικές αλλαγές που τροφοδοτούνται από το 5G, τους κβαντικούς υπολογιστές και τους υπολογιστές αιχμής και, φυσικά, τη δυνατότητα να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τις ασθένειες, φτιάχνουμε πράγματα και τρεφόμαστε.
Κοιτάζοντας την Ελλάδα, στο πλαίσιο της έρευνάς μας, Europe Attractiveness Survey, έχουμε δει μια πραγματική στροφή προς επενδύσεις με υψηλή προστιθέμενη αξία και όπου δίνετε έμφαση σε ένα πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αυτό περιλαμβάνει τα αγροδιατροφικά προϊόντα, τις μεταφορές και τα logistics, τα λογισμικά και την πληροφορική (IT). Αυτοί είναι όλοι πολύ σημαντικοί τομείς, καθώς αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα της επισιτιστικής ασφάλειας και καθώς βλέπουμε αλλαγές στην παγκοσμιοποίηση, προς την επιστροφή παραγωγικών δραστηριοτήτων και καθώς οι εταιρείες επιδιώκουν να δημιουργήσουν πιο ανθεκτικές εφοδιαστικές αλυσίδες και η ψηφιοποίηση επιταχύνεται. Αυτοί είναι οι τρεις τομείς. Αν επρόκειτο να στοιχηματησω, αυτούς θα επέλεγα.
Νίκος Μπακατσέλος: Κύριε Πρωθυπουργέ, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά υποσχόμενοι τομείς στην Ελλάδα, ποιες πολιτικές εφαρμόζονται με στόχο να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητά τους στην παγκόσμια αγορά;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Προφανώς έχουμε οριζόντιες πολιτικές όσον αφορά την προώθηση της Ελλάδας ως προορισμού για επιχειρηματικές δραστηριότητες. Μας χαροποιεί ιδιαίτερα όταν βλέπουμε την Ελλάδα να κερδίζει θέσεις σε κατατάξεις που σχετίζονται με τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την οποία έχουμε πετύχει. Οι έρευνες αυτές είναι σημαντικές διότι τις μελετούν πολλοί επενδυτές. Μιλάμε λοιπόν για ένα σταθερό φορολογικό καθεστώς, μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά και πέραν αυτών μιλάμε για πολιτική σταθερότητα, για μία χώρα όπου τα πράγματα είναι προβλέψιμα.
Βεβαίως έχουμε και πιο κάθετες πολιτικές, σε συγκεκριμένους τομείς, μερικούς εκ των οποίων επισημάνατε. Και, φυσικά, έχουμε πολλών ειδών πολιτικές που στοχεύουν πεδία όπου αισθανόμαστε ότι έχουμε φυσικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Επιτρέψτε μου να σταθώ σε δύο, τα οποία είναι, με μία έννοια, αλληλένδετοι.
Αναφερθήκατε στην αγροδιατροφή. Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες στην Ελλάδα για παραγωγούς ποιοτικών αγροδιατροφικών αγαθών και για αύξηση της παραγωγικότητας και μέσω της χρήσης της τεχνολογίας. Αυτό αρχίζει να γίνεται αλλά μπορούμε να κινηθούμε πολύ ταχύτερα προς αυτή την κατεύθυνση, που σημαίνει ότι απομακρυνόμαστε από το πρότυπο του μεμονωμένου αγρότη και προς κάποιου είδους συλλογικές οργανώσεις, οι οποίες λειτουργούν ως κανονικές επιχειρήσεις.
Αυτά που μπορούμε να παράγουμε όμως είναι εξαιρετικά από πλευράς ποιότητας. Και θα υπάρχει αγορά γι’ αυτά, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά πρωτίστως εκτός Ελλάδας. Γι’ αυτό οι εξαγωγές μας έχουν αυξηθεί κατα πολύ.
Πρέπει να επισημάνω ότι οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών έχουν ξεπεράσει το 40% του ΑΕΠ. Πριν από δέκα χρόνια βρίσκονταν στο 20%. Πρόκειται για τεράστιο άλμα. Είναι μία ένδειξη ότι η οικονομία γίνεται πραγματικά πιο εξωστρεφής και ακόμα μπορούμε να «κατακτήσουμε» πολλές αγορές με προϊόντα υψηλής ποιότητας. Το ελαιόλαδό μας για παράδειγμα, προ δέκα ετών έβλεπες ελάχιστα επώνυμα προϊόντα (branding). Κοιτάξτε τώρα όλες τις πρωτοβουλίες, μικροί παραγωγοί πραγματικά δίνουν εμπορική επωνυμία (branding) στο ελαιόλαδό τους, φροντίζουν το προϊόν τους και το εξάγουν ως προϊόν πολύ υψηλής ποιότητας σε πολύ υψηλότερες τιμές από τον μέσο όρο της αγοράς.
Ο δεύτερος κλάδος είναι, ασφαλώς, ο τουρισμός. Θα έλεγα ο τουρισμός και η ευεξία. Αναφερθήκατε στην ευεξία, πρόκειται για έναν γενικό όρο. Πιστεύω ωστόσο ότι μία από τις πολύ μεγάλες τάσεις όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι δαπανούν τα χρήματά τους λειτουργεί υπέρ μας: διότι, εν τέλει, όταν έχουν να διαλέξουν ανάμεσα στην αγορά ενός προϊόντος και μία εμπειρία, όλο και περισσότερο θα διαλέγουν το δεύτερο. Μεταξύ ενός νέου κινητού τηλεφώνου και διακοπών, θα επιλέξουν τις διακοπές.
Έχω ένα ξεκάθαρο όραμα: θέλω να καταστήσω την Ελλάδα τον κορυφαίο τουριστικό προορισμό παγκοσμίως. Τελεία. Δεν θα συμβιβαστώ με τίποτα λιγότερο σε ό,τι αφορά την εμπειρία, τις υπηρεσίες, την εξυπηρέτηση επισκεπτών που μπορούν να δαπανήσουν περισσότερα χρήματα. Αυτό σημαίνει: κανένας συμβιβασμός στο μέτωπο της βιωσιμότητας, σε ό,τι αφορά τη χρήση τοπικών προϊόντων και σε ό,τι αφορά τη σύνδεση με την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Ευεξία, βεβαίως, σημαίνει επίσης ότι δεν θα έρχονται μόνο για διακοπές στην Ελλάδα. Μπορούν να εργαστούν από την Ελλάδα, να περάσουν τα χρόνια της σύνταξής τους στην Ελλάδα, μπορούν να σπουδάσουν στην Ελλάδα. Μιλάμε λοιπόν για τον προορισμό και αυτό που αποκαλούμε ποιότητα ζωής, την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, τι σημαίνει να περνάς χρόνο σε ένα υπέροχο μέρος -όχι μόνο στην παραλία το καλοκαίρι. Αυτό θα γίνει πολύ σημαντικό.
Πιστεύω ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μοναδική θέση ώστε να αποκτήσει πλεονέκτημα σε αυτή την απόλυτη εμπειρία (total experience). Μερικές φορές αντιλαμβανόμαστε την ευεξία απλώς ως μία επίσκεψη σε spa ή κάτι παρόμοιο. Πρόκειται για κάτι πολύ, πολύ μεγαλύτερο κι έχει να κάνει με τη γαστρονομία, τα κοινωνικά δίκτυα, τη δυνατότητα να βιώσεις πραγματικά, απίστευτα πρωτόγνωρες εμπειρίες στην Ελλάδα. Αυτό επιζητά ο κόσμος και πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε μία εξαιρετικά καλή θέση.
Θα πρέπει να κάνουμε και μερικές δύσκολες επιλογές. Να διασφαλίσουμε ότι προστατεύουμε τους προορισμούς μας, διότι ορισμένοι εξ αυτών ήδη βρίσκονται στα όριά τους όσον αφορά τις επιπτώσεις στις υποδομές. Επομένως, ένα μοντέλο που θα θέτει την υψηλού επιπέδου βιωσιμότητα στο επίκεντρο του πώς αντιλαμβανόμαστε την εμπειρία ενός επισκέπτη στην Ελλάδα, μας δίνει -πιστεύω- πολλές ευκαιρίες.
Αυτό σημαίνει ότι και οι αποτιμήσεις θα αυξηθούν. Ο τουρισμός μπορεί να αποφέρει περισσότερα έσοδα. Οι εργαζόμενοι θα έχουν καλύτερους μισθούς, καθώς αποκτούν μεγαλύτερες δεξιότητες και καθώς προσφέρουν νέες υπηρεσίες. Ποιος θα το πίστευε, πριν από δέκα χρόνια η θέση του executive chef δεν προσέφερε μία πολλά υποσχόμενη σταδιοδρομία, ρωτήστε όμως ανθρώπους του τουρισμού πόσα χρήματα θα έδιναν σήμερα για έναν executive chef και πόσο φανταστική δουλειά είναι, με πραγματικά καλές αποδοχές.
Νίκος Μπακατσέλος: Πιστεύω ότι όλοι καταλαβαίνουμε τι εννοεί το επιτελείο σας όταν λέει πως ο Πρωθυπουργός είναι ο καλύτερος διαφημιστής της Ελλάδας.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μπορώ να «πουλήσω» μόνο ένα καλό προϊόν.
Νίκος Μπακατσέλος: Ασφαλώς, στη διαμόρφωση του οποίου συμβάλατε. Και πιστεύω ότι όλοι σας ευχαριστούμε για αυτό. Νομίζω ότι, εντός των χρονικών περιθωρίων, έχουμε υποσχεθεί στην κα Teigland ότι θα μπορούσε να θέσει ένα ερώτημα, εάν δεν έχετε αντίρρηση.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Μεγάλη μου χαρά.
Julie Linn Teigland: Σας ευχαριστώ πολύ. Έχω εντυπωσιαστεί από τις επιδόσεις της Ελλάδας, όχι μόνο όσον αφορά την προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων από το εξωτερικό, όχι μόνο από τη σκοπιά του μετασχηματισμού που εκτυλίσσεται, αλλά κι όταν κοιτώ τον Δείκτη της Ernst & Young για την Ελκυστικότητα Χωρών στις Ανανεώσιμες Πηγές. Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθός της, η Ελλάδα κινείται πολύ πάνω από τα τυπικά της χαρακτηριστικά. Βρίσκεστε στην 16η θέση στην κατάταξη, όμως ήδη καταλαμβάνετε τη δεύτερη θέση στον προσαρμοσμένο δείκτη. Αυτό είναι πολύ σημαντικό κι ένα μεγάλο επίτευγμα.
Ωστόσο, με την εκτίναξη του κόστους της ενέργειας και τις συνέπειές της, την έμφαση στις ανανεώσιμες και αειφόρες πηγές ενέργειας, θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να συνεχίσουμε να επικεντρωνόμαστε στην πράσινη μετάβαση με όλες τις βραχυπρόθεσμες πιέσεις στον ενεργειακό εφοδιασμό. Γνωρίζω ότι πρόκειται για ζήτημα στο οποίο δίνετε μεγάλη έμφαση στις πολιτικές σας και στο τι προωθείτε στην Ελλάδα. Ποιες συμβουλές θα δίνατε σε εμάς, τους υπόλοιπους, και τι σχεδιάζετε να κάνετε στην Ελλάδα;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Έχουμε εύλογα δώσει ιδιαίτερα μεγάλο βάρος στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Έχουμε μεγάλες δυνατότητες στο πεδίο της αιολικής ενέργειας και, όπως γνωρίζετε, έχουμε μεγάλη ηλιοφάνεια. Η Ελλάδα, όπως επισημάνατε, είναι ήδη πρωταγωνιστής σε ό,τι αφορά τις ανανεώσιμες πηγές. Η εγκατεστημένη ισχύς που διαθέτουμε από αιολικές και ηλιακές μονάδες ξεπερνά τα 10 GW, συν σχεδόν 2,5 GW από υδροηλεκτρικά. Θέλουμε φυσικά, να φτάσουμε στα 25 GW έως το 2030
Θέλουμε να είμαστε ένας καθαρός εξαγωγέας ενέργειας και μπορούμε να το πετύχουμε, με προϋπόθεση ότι θα επενδύσουμε και στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής, διότι υπάρχουν ακόμα μειονεκτήματα, τόσο στην Ελλάδα -υπάρχουν επενδύσεις που απλούστατα δεν γίνεται να προχωρήσουν καθώς δεν διαθέτουμε τις απαραίτητες υποδομές από πλευράς δικτύων- όσο και στη διασύνδεση της βόρειας Ευρώπης με τον Νότο.
Έχει ενδιαφέρον- συνομιλούσα με τον ειδικό που έχω σε θέματα ενέργειας- οι «κύκλοι» στην παραγωγή από αιολικές και ηλιακές μονάδες αλληλοσυμπληρώνονται: η αλήθεια είναι ότι έχεις περισσότερο άνεμο στην βόρεια Ευρώπη τον χειμώνα και περισσότερη ηλιοφάνεια στη νότια Ευρώπη το καλοκαίρι. Άρα, εάν είχαμε πραγματικά διασυνδεδεμένα δίκτυα θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε ενέργεια από τον βορρά στον νότο και αντίστροφα αυτή η αγορά ενέργειας θα λειτουργούσε πολύ καλύτερα από ό,τι σήμερα.
Γνωρίζουμε, λοιπόν, τα εμπόδια που πρέπει να υπερβούμε. Θα έχουμε ευρωπαϊκή οδηγία για την αδειοδότηση, που πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντική, θα μας δώσει τη δυνατότητα να επιταχύνουμε την έκδοση αδειών. Θα έλεγα όμως ότι το πραγματικό κώλυμα στην Ελλάδα είναι το δίκτυο. Θα χρησιμοποιήσουμε πρόσθετους πόρους από το REPowerEU ώστε να επενδύσουμε στα δίκτυά μας. Πρέπει να κινηθούμε ταχύτερα προς αυτή την κατεύθυνση.
Αλλά, βεβαίως, πρέπει επίσης να βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, για παράδειγμα για την αποθήκευση ενέργειας, με αντλίες, με μπαταρίες. Αυτό θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία. Πρέπει να δίνεται προτεραιότητα σε πρότζεκτ που περιλαμβάνουν την πτυχή της αποθήκευσης. Η δέσμευση άνθρακα (carbon capture) και η αποθήκευση θα γίνουν εξαιρετικά σημαντικές, διότι δεν θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε από τα ορυκτά καύσιμα στο ορατό μέλλον.
Πρέπει, φυσικά, να τα ισορροπήσουμε αυτά με τη βραχυπρόθεσμη παροχή στήριξης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, κάτι που έχουμε καταφέρει, διότι αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουν πραγματικές δυσκολίες και οφείλουμε να το κάνουμε. Παίρνουμε τα υπέρμετρα κέρδη από τους παραγωγούς ενέργειας, ήμασταν οι πρώτοι που το πράξαμε στην Ευρώπη, εφαρμόζουμε μία σχεδόν νεοκομμουνιστική φορολόγηση της τάξης του 90% στα υπερκέρδη. Αλλά χρησιμοποιούμε τα χρήματα αυτά για να υποστηρίξουμε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Υπάρχει ένας ευρωπαϊκός κανονισμός, που θα πρέπει να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα, και αφορά τα υπερκέρδη των διυλιστηρίων. Θα μας δώσει περισσότερο δημοσιονομικό χώρο το 2023.
Επομένως, στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα πρέπει να διασφαλίσουμε τον ασφαλή εφοδιασμό σε λογικές τιμές. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να καταλήξουμε επιτέλους σε μία συμφωνία -ελπίζω ότι θα την έχουμε αύριο- για το αποκαλούμενο πλαφόν στο φυσικό αέριο που εισάγεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ταυτόχρονα να μιλήσουμε για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, όχι μόνο για οικονομικούς αλλά και για γεωπολιτικούς λόγους. Διότι η καθαρή ενέργεια δεν είναι καλή μόνο για το περιβάλλον. Είναι φθηνή και ουδείς μπορεί να σου την πάρει, δεν μπορούν να σε εκβιάσουν όταν μιλάμε για πρόσβαση στον άνεμο και τον ήλιο.
Τέλος, έχουμε ρόλο να παίξουμε ως κόμβος μεταφοράς για την εισροή ακόμα φθηνότερης ενέργεια από την Αφρική στην Ευρώπη, από τη βόρεια Αφρική. Εάν κοιτάξετε την Αίγυπτο, το 5% κατοικείται και το υπόλοιπο 95% είναι έρημος. Άρα, δεν είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν χώροι για την εγκατάσταση ειδικά νέων φωτοβολταϊκών. Γι’ αυτό το λόγο είμαστε σε συζητήσεις για ένα μεγάλο καλώδιο που θα συνδέει την Αίγυπτο με την Ελλάδα και το ευρωπαϊκό δίκτυο, ασφαλώς με τις παραγωγικές μονάδες ώστε να παράγουν την ηλεκτρική ενέργεια προς εξαγωγή.
Νίκος Μπακατσέλος: Σας ευχαριστώ κ. Πρωθυπουργέ. Πιστεύω ότι το μήνυμά σας ακούστηκε ξεκάθαρα, ειδικά από τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας, που κάθεται εκεί.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πρόσεξα ότι είναι κύριος χορηγός.
Νίκος Μπακατσέλος: Κύριε Πρωθυπουργέ, σας υποσχέθηκα ότι θα τελειώναμε στην ώρα μας και πιστεύω κράτησα τον λόγο μου.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σας ευχαριστώ που μου δώσατε την ευκαιρία να λάβω μέρος σε αυτή τη συζήτηση.
